Η διεθνής κοινότητα βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι όσον αφορά τη χρηματοδότηση της κλιματικής δράσης. Η COP29, που πραγματοποιήθηκε στο Μπακού υπό την προεδρία του Αζερμπαϊτζάν, ολοκλήρωσε το φετινό κύκλο διαπραγματεύσεων και προετοιμάζει το έδαφος για τη COP30, η οποία θα φιλοξενηθεί στο Μπελέμ της Βραζιλίας. Στο πλαίσιο αυτής της μεταβίβασης, παρουσιάστηκε ο «Οδικός Χάρτης από το Μπακού στο Μπελέμ», μια πρωτοβουλία που φιλοδοξεί να δημιουργήσει ένα συνεκτικό πλαίσιο στήριξης και χρηματοδότησης για τις αναπτυσσόμενες χώρες, οι οποίες υφίστανται τα πιο σοβαρά πλήγματα από την κλιματική κρίση.
Η πρωτοβουλία αυτή δεν γεννήθηκε τυχαία. Είναι η απάντηση στη δυσαρέσκεια πολλών χωρών του Παγκόσμιου Νότου, που θεωρούν ότι οι δεσμεύσεις των ανεπτυγμένων χωρών παραμένουν κατώτερες των περιστάσεων. Ζητούν μια πιο δίκαιη κατανομή ευθυνών και πόρων, με γνώμονα όχι μόνο το μέλλον, αλλά και την ιστορική ευθύνη για την υπερθέρμανση του πλανήτη.
Μια παγκόσμια οικονομία σε μετάβαση
Ο οδικός χάρτης δεν αφορά απλώς την κινητοποίηση χρηματοδότησης. Αποτελεί κάλεσμα για επανεξέταση του ίδιου του τρόπου λειτουργίας του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος, με στόχο να κατευθύνει αποτελεσματικά πόρους προς έργα ανθεκτικότητας, καθαρής ενέργειας και προσαρμογής στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Στην πράξη, αυτό σημαίνει μεταρρύθμιση των διεθνών τραπεζών ανάπτυξης, ανασχεδιασμό χρηματοδοτικών εργαλείων, ενίσχυση συνεργασιών ανάμεσα σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα και επαναξιολόγηση της διαχείρισης χρέους σε χώρες που αντιμετωπίζουν δυσκολίες. Στόχος είναι να δημιουργηθεί ένα σύστημα που θα διασφαλίζει δικαιότερη και πιο βιώσιμη κατανομή των πόρων.
Οι αντιδράσεις και τα κενά
Παρά το όραμα που περιγράφεται, υπάρχουν επιφυλάξεις. Ορισμένοι παρατηρητές σημειώνουν ότι ο χάρτης αποφεύγει να κατονομάσει ρητά την ευθύνη των ανεπτυγμένων χωρών να συμμετάσχουν στην οικονομική στήριξη, βάσει της ιστορικής τους συμβολής στις εκπομπές. Η γενικόλογη αναφορά σε «παγκόσμια κινητοποίηση» αφήνει περιθώρια για ασάφειες και διαφορετικές ερμηνείες.
Η ασάφεια αυτή έχει προκαλέσει ανησυχία σε πολλές χώρες του Νότου, οι οποίες φοβούνται ότι χωρίς δεσμευτικά πλαίσια, η υλοποίηση θα εξαρτηθεί κυρίως από ιδιωτικές πρωτοβουλίες που στο παρελθόν έχουν αποδειχθεί ανεπαρκείς. Το ζητούμενο, λοιπόν, δεν είναι μόνο η κινητοποίηση των πόρων, αλλά η αξιοπιστία και η συνέπεια των δεσμεύσεων.
Πέρα από την οικονομία
Πίσω από τις τεχνικές λεπτομέρειες, το πραγματικό διακύβευμα είναι η εμπιστοσύνη. Οι αναπτυσσόμενες χώρες, που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της κλιματικής κρίσης, έχουν εδώ και δεκαετίες ακούσει υποσχέσεις για δίκαιη μετάβαση και παγκόσμια αλληλεγγύη. Στην πράξη όμως, οι χρηματοδοτήσεις καθυστερούν, τα προγράμματα μένουν ημιτελή και οι όροι στήριξης συχνά λειτουργούν εις βάρος των πιο ευάλωτων οικονομιών.
Ο «δρόμος από το Μπακού στο Μπελέμ» συμβολίζει αυτή την αναζήτηση εμπιστοσύνης και νέας ισορροπίας. Δεν είναι απλώς μια διπλωματική διαδικασία ή ένας φάκελος διαπραγματεύσεων. Αντιπροσωπεύει την προσπάθεια να γεφυρωθεί το χάσμα ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς, Βορρά και Νότο, υποσχέσεις και πράξεις.
Η επιτυχία του δεν θα κριθεί από τη θεωρητική κινητοποίηση κεφαλαίων, αλλά από τη βούληση να αλλάξει ουσιαστικά το πώς αντιλαμβανόμαστε τη χρηματοδότηση της ζωής στον πλανήτη. Το πραγματικό ερώτημα δεν είναι πλέον αν υπάρχουν τα μέσα, αλλά αν υπάρχει η πολιτική και ηθική αποφασιστικότητα να τα αξιοποιήσουμε σωστά.
