Πρόσφατη μελέτη αποκαλύπτει ότι οι αλλαγές στον ανθρώπινο εγκέφαλο δεν εξελίσσονται με σταθερό ρυθμό, αλλά συμβαίνουν σε ξεχωριστές φάσεις ζωής, με κρίσιμες αλλαγές περίπου στις ηλικίες 9, 32, 66 και 83 ετών. Οι επιστήμονες τονίζουν ότι η κατανόηση αυτών των ορόσημων μπορεί να βοηθήσει στην αναγνώριση των κρίσιμων στιγμών κατά τις οποίες η νευρική λειτουργία είναι πιο ευάλωτη σε διαταραχές.
Πέντε περίοδοι εξέλιξης του εγκεφάλου
Η ομάδα ερευνητών από το Cambridge εξέτασε μαγνητικές τομογραφίες σχεδόν 4.000 ατόμων ηλικίας από 0 έως 90 ετών. Η ανάλυση αποκάλυψε πέντε βασικές περιόδους της εγκεφαλικής δομής, οι οποίες ακολουθούν τέσσερα καθοριστικά ορόσημα.
Η παιδική ηλικία (0–9 ετών) χαρακτηρίζεται από «συγκέντρωση δικτύων», όπου οι νευρωνικές συνδέσεις υπερπαράγονται και στη συνέχεια διατηρούνται μόνο οι πιο ενεργές. Η εφηβεία και η νεαρή ενήλικη ζωή (9–32 ετών) εμφανίζουν σταδιακή ανάπτυξη της λευκής ουσίας, που ενισχύει την επικοινωνία μεταξύ διαφορετικών περιοχών του εγκεφάλου. Η εποχή αυτή αντιστοιχεί ουσιαστικά στην περίοδο που ο εγκέφαλος ολοκληρώνει την «ενήλικη» αρχιτεκτονική του.
Η ενήλικη ζωή (32–66 ετών) χαρακτηρίζεται από σταθερότητα, με το δίκτυο του εγκεφάλου να επιτρέπει τη διαχείριση καθημερινών ευθυνών, όπως εργασία, οικογένεια και κοινωνικές σχέσεις. Στην αρχή της γήρανσης (66–83 ετών) παρατηρείται μείωση συνδέσεων και αύξηση της τμηματικής οργάνωσης του εγκεφάλου, γεγονός που συχνά συνοδεύεται από μεγαλύτερο κίνδυνο άνοιας και γνωστικών αλλαγών. Τέλος, στην όψιμη γήρανση (83–90 ετών) η συνδεσιμότητα μειώνεται περαιτέρω, με έμφαση στην τοπική επεξεργασία πληροφοριών αντί της ολικής αντίληψης.
Η σημασία των αλλαγών στην ηλικία των 32 ετών
Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες ανακαλύψεις της μελέτης είναι ότι η «εφηβική» φάση του εγκεφάλου επεκτείνεται έως τις αρχές των τριάντα ετών. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, εκτός από την ολοκλήρωση της νευρικής ωρίμανσης, παρατηρείται και υψηλότερος κίνδυνος εμφάνισης ψυχικών διαταραχών, γεγονός που συνδέεται με τις μεταβολές στη δομή και τη λειτουργία των εγκεφαλικών δικτύων.
Προστατεύοντας τον εγκέφαλό μας καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής
Παρά τις φυσικές αλλαγές και τα «σημεία καμπής» που καταγράφονται σε επίπεδο πληθυσμού, ο εγκέφαλος κάθε ατόμου εξελίσσεται με διαφορετικό ρυθμό, επηρεαζόμενος από την υγεία, τον τρόπο ζωής, το άγχος και τις εμπειρίες ζωής. Οι ειδικοί τονίζουν ότι η νοητική ευεξία μπορεί να βελτιωθεί ή να διατηρηθεί με συνήθειες όπως τακτική σωματική άσκηση, ισορροπημένη διατροφή, ποιοτικός ύπνος και νοητική δραστηριότητα.
Συνολικά, η μελέτη υπογραμμίζει ότι η εξέλιξη του εγκεφάλου δεν είναι σταδιακή και αργή, αλλά ακολουθεί φάσεις «εκρηκτικής ανάπτυξης», με κρίσιμα ορόσημα που καθορίζουν τη γνωστική και ψυχική μας ανθεκτικότητα καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής.
