Η επίτευξη παγκόσμιου πυρηνικού αφοπλισμού αποτελεί την ύψιστη προτεραιότητα των Ηνωμένων Εθνών στον τομέα του αφοπλισμού. Αποτέλεσε το αντικείμενο του πρώτου ψηφίσματος της Γενικής Συνέλευσης το 1946, με το οποίο ιδρύθηκε η Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας (που διαλύθηκε το 1952), με εντολή να υποβάλει συγκεκριμένες προτάσεις για τον έλεγχο της πυρηνικής ενέργειας και την εξάλειψη των ατομικών όπλων και όλων των άλλων σημαντικών όπλων που μπορούν να προσαρμοστούν σε μαζική καταστροφή.
Έκτοτε τα Ηνωμένα Έθνη βρίσκονται στην πρώτη γραμμή πολλών σημαντικών διπλωματικών προσπαθειών για την προώθηση του πυρηνικού αφοπλισμού. Το 1959 η Γενική Συνέλευση ενέκρινε τον στόχο του γενικού και πλήρους αφοπλισμού. Το 1978, η πρώτη ειδική σύνοδος της Γενικής Συνέλευσης αφιερωμένη στον αφοπλισμό, αναγνώρισε περαιτέρω ότι ο πυρηνικός αφοπλισμός θα πρέπει να είναι ο πρωταρχικός στόχος στον τομέα του αφοπλισμού. Κάθε Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών έχει προωθήσει ενεργά αυτόν τον στόχο. Ωστόσο, σήμερα απομένουν περίπου 12.100 πυρηνικά όπλα. Οι χώρες που κατέχουν τέτοια όπλα έχουν χρηματοδοτήσει καλά, μακροπρόθεσμα σχέδια για τον εκσυγχρονισμό των πυρηνικών τους οπλοστασίων. Περισσότερο από το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού εξακολουθεί να ζει σε χώρες που είτε διαθέτουν τέτοια όπλα είτε είναι μέλη πυρηνικών συμμαχιών. Ενώ ο αριθμός των αναπτυγμένων πυρηνικών όπλων έχει μειωθεί αισθητά από την κορύφωση του ψυχρού πολέμου, κανένα πυρηνικό όπλο δεν έχει καταστραφεί φυσικά σύμφωνα με κάποια συνθήκη. Επιπλέον, δεν βρίσκονται επί του παρόντος σε εξέλιξη διαπραγματεύσεις για τον πυρηνικό αφοπλισμό.
Εν τω μεταξύ, το δόγμα της πυρηνικής αποτροπής παραμένει ως στοιχείο στις πολιτικές ασφαλείας όλων των κρατών που κατέχουν πυρηνικά όπλα και πολλών συμμάχων τους. Το διεθνές πλαίσιο ελέγχου των εξοπλισμών που συνέβαλε στη διεθνή ασφάλεια από τον ψυχρό πόλεμο και μετά, λειτούργησε ως τροχοπέδη στη χρήση πυρηνικών όπλων και στον προηγμένο πυρηνικό αφοπλισμό, δέχεται αυξανόμενες πιέσεις. Στις 2 Αυγούστου 2019, η αποχώρηση των Ηνωμένων Πολιτειών σήμανε το τέλος της Συνθήκης για τις Πυρηνικές Δυνάμεις Μεσαίου Βεληνεκούς, μέσω της οποίας οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσική Ομοσπονδία είχαν προηγουμένως δεσμευτεί να εξαλείψουν μια ολόκληρη κατηγορία πυρηνικών πυραύλων. Επιπλέον, η Ρωσική Ομοσπονδία ανακοίνωσε στις 21 Φεβρουαρίου 2023 ότι θα αναστείλει τη συμμετοχή της στη Συνθήκη για τα Μέτρα για την Περαιτέρω Μείωση και τον Περιορισμό των Στρατηγικών Επιθετικών Όπλων («New START»). Η παράταση της «New START» μέχρι τον Φεβρουάριο του 2026, έδωσε την ευκαιρία στους κατόχους των δύο μεγαλύτερων πυρηνικών οπλοστασιών να συμφωνήσουν σε περαιτέρω μέτρα ελέγχου των εξοπλισμών.
Η απογοήτευση αυξάνεται μεταξύ των κρατών-μελών σχετικά με αυτό που θεωρείται αργός ρυθμός του πυρηνικού αφοπλισμού. Αυτή η απογοήτευση έχει τεθεί σε εντονότερη εστίαση με τις αυξανόμενες ανησυχίες για τις καταστροφικές ανθρωπιστικές συνέπειες της χρήσης έστω και ενός μόνο πυρηνικού όπλου, πόσω μάλλον ενός περιφερειακού ή παγκόσμιου πυρηνικού πολέμου.
Η Γενική Συνέλευση τιμά την 26η Σεπτεμβρίου ως την παγκόσμια ημέρα για την πλήρη εξάλειψη των πυρηνικών όπλων. Η ημέρα αυτή παρέχει μια ευκαιρία στην παγκόσμια κοινότητα να επιβεβαιώσει τη δέσμευσή της στον παγκόσμιο πυρηνικό αφοπλισμό ως προτεραιότητα. Παρέχει μια ευκαιρία να εκπαιδευτεί το κοινό -και οι ηγέτες του- σχετικά με τα πραγματικά οφέλη της εξάλειψης τέτοιων όπλων, καθώς και το κοινωνικό και οικονομικό κόστος της διαιώνισής τους. Ο εορτασμός αυτής της ημέρας στα Ηνωμένα Έθνη είναι ιδιαίτερα σημαντικός, δεδομένης της καθολικής συμμετοχής τους και της μακράς εμπειρίας τους στην αντιμετώπιση ζητημάτων πυρηνικού αφοπλισμού. Είναι το κατάλληλο μέρος για να αντιμετωπιστεί μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της ανθρωπότητας: η επίτευξη της ειρήνης και της ασφάλειας ενός κόσμου χωρίς πυρηνικά όπλα.
Σύμφωνα με το ψήφισμα 68/32 της Γενικής Συνέλευσης και τα επόμενα ψηφίσματα, ο σκοπός της διεθνούς ημέρας είναι η προώθηση του στόχου της πλήρους εξάλειψης των πυρηνικών όπλων μέσω της ενίσχυσης της ευαισθητοποίησης και της εκπαίδευσης του κοινού σχετικά με την απειλή που αποτελούν για την ανθρωπότητα τα πυρηνικά όπλα και την αναγκαιότητα της πλήρους εξάλειψής τους. Με αυτόν τον τρόπο, ελπίζεται ότι αυτές οι δραστηριότητες θα βοηθήσουν στην κινητοποίηση νέων διεθνών προσπαθειών για την επίτευξη του κοινού στόχου ενός κόσμου απαλλαγμένου από πυρηνικά όπλα.
πηγή: Ο.Η.Ε.
