Η εποχή όπου οι φορολογικοί έλεγχοι βασίζονταν σε δειγματοληπτικές διαδικασίες και τυχαίες καταγγελίες φαίνεται πως φτάνει στο τέλος της. Η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων ετοιμάζεται να ενεργοποιήσει ένα νέο, υπερσύγχρονο εργαλείο που ήδη χαρακτηρίζεται ως το «μπαζούκα» των φορολογικών ελέγχων. Πρόκειται για το Σύστημα Προηγμένης Επιχειρησιακής Νοημοσύνης και Ανάλυσης Δεδομένων, ένα έργο που εντάσσεται στο Ταμείο Ανάκαμψης με προϋπολογισμό 6,2 εκατομμυρίων ευρώ και φιλοδοξεί να μεταμορφώσει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο το κράτος εντοπίζει, αξιολογεί και αντιμετωπίζει τη φοροδιαφυγή.
Η νέα πλατφόρμα θα λειτουργεί σαν ένα ψηφιακό “μάτι” που θα παρακολουθεί σχεδόν σε πραγματικό χρόνο κάθε οικονομική δραστηριότητα. Από συναλλαγές μέσω POS και δεδομένα του MyDATA, έως στοιχεία από το σύστημα εισροών–εκροών στα καύσιμα και ηλεκτρονικές πληρωμές, όλα θα συγκεντρώνονται σε μια τεράστια βάση πληροφοριών. Εκεί, αλγόριθμοι τεχνητής νοημοσύνης και μηχανικής μάθησης θα αναλύουν τα δεδομένα και θα εντοπίζουν μοτίβα, αποκλίσεις και ασυνήθιστες κινήσεις. Αν κάτι δεν “κολλάει”, το σύστημα θα στέλνει αυτόματα ειδοποιήσεις στους ελεγκτικούς μηχανισμούς της ΑΑΔΕ, ενεργοποιώντας διαδικασίες άμεσης αντίδρασης.
Για πρώτη φορά, κάθε φορολογούμενος θα διαθέτει το δικό του προφίλ. Ελεύθεροι επαγγελματίες, μισθωτοί, αγρότες και επιχειρήσεις θα αξιολογούνται με βάση τα οικονομικά τους δεδομένα, το ιστορικό συναλλαγών τους και τη συνέπεια των δηλώσεών τους. Δεν θα χρειάζονται πλέον δειγματοληπτικοί έλεγχοι ή καταγγελίες για να ξεκινήσει μια διερεύνηση· αρκεί ένα ψηφιακό “καμπανάκι” που θα υποδεικνύει πιθανή ασυνέπεια μεταξύ δηλωμένων και πραγματικών εισοδημάτων.
Ουσιαστικά, η ΑΑΔΕ φιλοδοξεί να περάσει από τη λογική του “εντοπίζω εκ των υστέρων” στη λογική του “προβλέπω εγκαίρως”. Μέσα από προηγμένα μοντέλα πρόγνωσης και εξόρυξης δεδομένων, θα μπορεί να προβλέπει τη συμπεριφορά των φορολογουμένων, να εκτιμά τον κίνδυνο φοροδιαφυγής και να σχεδιάζει στοχευμένους ελέγχους με πολύ μεγαλύτερη ακρίβεια. Το νέο σύστημα θα συνδυάζει στατιστική, ποσοτική ανάλυση και μηχανική μάθηση, δημιουργώντας ένα ολοκληρωμένο περιβάλλον επιχειρησιακής ευφυΐας που θα ενισχύει τη φορολογική συμμόρφωση και θα περιορίζει δραστικά το φορολογικό κενό.
Η φιλοσοφία πίσω από αυτόν τον εκσυγχρονισμό είναι σαφής: το κράτος θέλει να κάνει καλύτερη χρήση των δεδομένων που ήδη διαθέτει, ώστε να ενισχύσει τη διαφάνεια, να μειώσει τη φοροδιαφυγή και να αυξήσει την αποτελεσματικότητα των ελεγκτικών μηχανισμών. Στο επίκεντρο βρίσκονται η ταχύτητα και η ακρίβεια. Οι διασταυρώσεις θα πραγματοποιούνται σε σχεδόν μηδενικό χρόνο, με το σύστημα να επεξεργάζεται τεράστιες ροές πληροφοριών και να “μαθαίνει” συνεχώς από τα αποτελέσματά του.
Η επένδυση αυτή δεν περιορίζεται μόνο στους ελέγχους. Η ΑΑΔΕ σχεδιάζει να χρησιμοποιήσει τα δεδομένα και για τη βελτίωση της φορολογικής πολιτικής, την εκτίμηση μελλοντικών εσόδων και την πρόβλεψη πιθανών οφειλών. Ουσιαστικά, πρόκειται για μια στρατηγική αναβάθμιση που εντάσσει την Ελλάδα σε μια νέα εποχή «έξυπνης φορολογικής διοίκησης», παρόμοια με συστήματα που εφαρμόζονται ήδη σε χώρες όπως η Εσθονία, η Φινλανδία και η Δανία.
Βέβαια, η υιοθέτηση ενός τόσο εξελιγμένου ψηφιακού εργαλείου φέρνει μαζί της και σημαντικές προκλήσεις. Το ζήτημα της προστασίας προσωπικών δεδομένων βρίσκεται πρώτο στη λίστα, καθώς απαιτείται αυστηρό νομικό και τεχνικό πλαίσιο για τη χρήση και αποθήκευση των πληροφοριών. Επιπλέον, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος των ψευδώς θετικών αποτελεσμάτων – δηλαδή των περιπτώσεων όπου το σύστημα “χτυπάει συναγερμό” για μια νόμιμη συναλλαγή. Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η ανθρώπινη εποπτεία παραμένει απαραίτητη, ώστε η τεχνολογία να λειτουργεί ως εργαλείο και όχι ως αυθαίρετος κριτής.
Σε κάθε περίπτωση, η ΑΑΔΕ προχωρά αποφασιστικά στον ψηφιακό μετασχηματισμό της. Οι φορολογικοί έλεγχοι μπαίνουν στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης και των δεδομένων σε πραγματικό χρόνο. Το “έξυπνο μάτι” της εφορίας δεν θα αφήνει πολλά στη σκιά. Κάθε συναλλαγή, κάθε τιμολόγιο, κάθε δήλωση θα αποτελεί ένα μικρό κομμάτι ενός πολύ μεγαλύτερου ψηφιακού παζλ, το οποίο υπόσχεται να αλλάξει ριζικά το τοπίο της φορολογικής διοίκησης στην Ελλάδα.
Και αν μέχρι σήμερα η φράση “τίποτα δεν περνάει απαρατήρητο” ακουγόταν υπερβολική, στο μέλλον της ΑΑΔΕ μπορεί να αποδειχθεί απλώς η νέα, ψηφιακή πραγματικότητα.
