Τα τελευταία χρόνια, η έννοια των «ορίων» έχει κερδίσει μεγάλη δημοτικότητα στον χώρο της ψυχολογίας, των σχέσεων και της αυτοβοήθειας. Η λέξη έχει σχεδόν αποκτήσει χαρακτήρα μάντρα: θεραπευτές, δημιουργοί περιεχομένου και influencers ενθαρρύνουν τη θέσπιση ορίων για πιο υγιείς σχέσεις. Και με το δίκιο τους, καθώς τα όρια βοηθούν τα άτομα να ανακτήσουν τον έλεγχο του εαυτού τους, να απορρίψουν ξεπερασμένες αντιλήψεις και να απαιτήσουν σεβασμό και αυτονομία στις σχέσεις τους.
Ωστόσο, η έννοια των ορίων συχνά συγχέεται με τους κανόνες. Παρά τη φαινομενική τους ομοιότητα, τα δύο αυτά στοιχεία λειτουργούν με διαφορετικούς τρόπους και η σύγχυσή τους μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στη σχέση.
Τι είναι το όριο;
Ένα όριο είναι ένα προσωπικό όριο που καθορίζει τι είστε διατεθειμένοι να ανεχτείτε ή όχι, προστατεύοντας την ψυχική και συναισθηματική σας ασφάλεια. Σε αντίθεση με έναν κανόνα, το όριο αφορά τον εαυτό σας και όχι τη συμπεριφορά του άλλου. Για παράδειγμα:
– «Δεν θα συμμετέχω σε μια συνομιλία όπου μου φωνάζουν.»
– «Θα χρειαστώ χρόνο για να απομακρυνθώ αν συνεχίσεις αυτή τη συμπεριφορά.»
Τα όρια είναι εσωτερικά, ευέλικτα και αυτοεπιβαλλόμενα. Δεν τίθενται για να αλλάξουν τον άλλον, αλλά για να καταστήσουν σαφές τι θα συμβεί αν αυτά παραβιαστούν. Η επικοινωνία είναι καθοριστική για την επιτυχία ενός ορίου: χωρίς να εκφραστεί, δεν μπορεί να λειτουργήσει.
Τι είναι ένας κανόνας;
Αντίθετα, ένας κανόνας αφορά την επιβολή προσδοκιών στους άλλους με σκοπό να διαμορφώσει ή να ελέγξει τη συμπεριφορά τους. Στις ενήλικες σχέσεις, μπορεί να ακούγεται ως εξής:
– «Δεν επιτρέπεται να βγαίνεις για ποτό χωρίς εμένα.»
– «Πρέπει να μου στέλνεις μήνυμα κάθε ώρα που είσαι έξω.»
Οι κανόνες είναι εξωτερικά επικεντρωμένοι και συχνά επιβάλλονται μέσω πίεσης ή τιμωρίας. Αν και κάποιοι αμοιβαία συμφωνημένοι κανόνες (όπως η διαφάνεια στα οικονομικά ή η μονογαμία) μπορεί να είναι υγιείς, ωστόσο η μονομερής επιβολή τους μπορεί να δημιουργήσει ανισορροπία δύναμης.
Γιατί η σύγχυση προκαλεί προβλήματα
Η σύγχυση ορίων και κανόνων μπορεί να δηλητηριάσει τις σχέσεις. Τα όρια είναι μέσο αυτογνωσίας και σεβασμού, ενώ οι κανόνες εστιάζουν στον έλεγχο του άλλου. Όταν ένα όριο μετατρέπεται σε κανόνα, το προοδευτικό μήνυμα αυτονομίας μπορεί να γίνει εργαλείο καταπίεσης. Οι σχέσεις κινδυνεύουν να εξελιχθούν είτε σε υπερβολική εξάρτηση, είτε σε άνιση δυναμική, με έναν σύντροφο να κυριαρχεί και τον άλλο να υποχωρεί.
Η αναγνώριση της διαφοράς μεταξύ ορίων και κανόνων είναι κρίσιμη για την υγιή λειτουργία της σχέσης. Τα όρια βοηθούν στο να ζούμε με επίγνωση και ελευθερία, προστατεύοντας τον εαυτό μας χωρίς να περιορίζουμε τον άλλον.
