Σε μια εποχή όπου περισσότεροι από τους μισούς ανθρώπους ζουν σε πόλεις και ξοδεύουν περίπου το 90% της ζωής τους σε εσωτερικούς χώρους, η σύνδεση με τη φύση φαίνεται να είναι περισσότερο αναγκαία παρά ποτέ. Έρευνες δείχνουν ότι ακόμα και σύντομες στιγμές σε φυσικά περιβάλλοντα μπορούν να βελτιώσουν τη συγκέντρωση, τη διάθεση και τη νοητική λειτουργία.
Η θεωρία της αποκατάστασης της προσοχής
Η επιστήμη έχει αναδείξει ότι η ανθρώπινη προσοχή διακρίνεται σε δύο βασικές μορφές: η κατευθυνόμενη προσοχή, που χρησιμοποιείται για επίλυση προβλημάτων ή συγκέντρωση σε συγκεκριμένα καθήκοντα, και η ακούσια προσοχή, που ενεργοποιείται αυτόματα από ευχάριστα ερεθίσματα, όπως το θρόισμα των φύλλων ή η κίνηση των σύννεφων.
Στα φυσικά περιβάλλοντα, η κατευθυνόμενη προσοχή μπορεί να «ξεκουραστεί», ενώ η ακούσια προσοχή ενεργοποιείται με τρόπο χαλαρό και ευχάριστο, δημιουργώντας ένα φαινόμενο που περιγράφεται ως «ήπια γοητεία». Αυτός ο συνδυασμός βοηθά στην ανανέωση της συγκέντρωσης και στη μείωση της νοητικής κόπωσης.
Τι κάνει τη φύση «ήπια γοητευτική»
Φυσικά τοπία διαθέτουν ορισμένα αισθητικά χαρακτηριστικά. Παραδείγματα αποτελούν οι διακλαδώσεις των δέντρων, τα κύματα στη θάλασσα ή το κελάηδισμα των πουλιών. Αυτά τα μοτίβα είναι ευχάριστα και εύκολα στην επεξεργασία από τον εγκέφαλο, μειώνοντας την ψυχική προσπάθεια και αυξάνοντας την αίσθηση ανανέωσης.
Η βιοφιλική αρχιτεκτονική, που φέρνει φυσικά στοιχεία και μιμείται τα μοτίβα της φύσης σε σπίτια, σχολεία ή γραφεία, μπορεί να προσφέρει παρόμοια οφέλη, αν και η πραγματική φύση παρέχει πολυαισθητηριακά ερεθίσματα που οι φωτογραφίες ή οι ήχοι μπορούν μόνο εν μέρει να αντικαταστήσουν.
Πόση φύση χρειαζόμαστε;
Έρευνες δείχνουν ότι ακόμα και μια σύντομη βόλτα 50 λεπτών σε φυσικό περιβάλλον μπορεί να βελτιώσει τη λειτουργική μνήμη κατά περίπου 20% σε σύγκριση με περιπάτους σε πολυσύχναστους αστικούς χώρους. Ακόμα και δέκα λεπτά παρατήρησης φυσικών τοπίων ή ακρόασης ήχων της φύσης προσφέρουν οφέλη, χωρίς απαραίτητα να υπάρχει απόλαυση ή άνεση: η ασφαλής έκθεση αρκεί για να ενεργοποιηθούν οι γνωστικές διαδικασίες και να μειωθεί η κόπωση.
Η απομάκρυνση των ψηφιακών συσκευών κατά τη διάρκεια της επαφής με τη φύση ενισχύει τα αποτελέσματα, καθώς η χρήση κινητού επανενεργοποιεί την κατευθυνόμενη προσοχή, ακυρώνοντας τα οφέλη.
Οφέλη για διαφορετικές ηλικίες και καταστάσεις
Η φύση φαίνεται να ωφελεί τους πάντες: παιδιά που περνούν χρόνο σε πράσινους χώρους δείχνουν καλύτερη συγκέντρωση και χαμηλότερα ποσοστά συμπτωμάτων ADHD. Άτομα με κατάθλιψη ωφελούνται ακόμη περισσότερο, καθώς οι περίπατοι στη φύση μειώνουν την αυτοαναφορική σκέψη και ενισχύουν τη συναισθηματική σύνδεση με τον κόσμο γύρω τους. Οι μεγαλύτεροι άνθρωποι με ήπια γνωστική εξασθένιση ή Alzheimer παρουσιάζουν επίσης οφέλη.
Οι ειδικοί τονίζουν ότι η φύση δεν είναι πολυτέλεια, αλλά αναγκαιότητα για τη δημόσια υγεία. Η δημιουργία ασφαλών, προσβάσιμων χώρων πρασίνου, η ένταξη φυσικών στοιχείων σε κτήρια και η διασφάλιση ότι όλοι μπορούν να έχουν πρόσβαση είναι ουσιώδη βήματα για τη διατήρηση της ψυχικής ευεξίας.
Μικρές καθημερινές αλλαγές με μεγάλη διαφορά
Δεν χρειάζεται να μετακομίσει κανείς στην εξοχή. Ακόμη και λίγα λεπτά έξω, χωρίς τη χρήση κινητού, αρκούν για να ανανεωθεί η προσοχή και να βελτιωθεί η διάθεση. Η παρατήρηση ενός δέντρου, η ακρόαση των πουλιών ή η παρατήρηση των σύννεφων αρκεί για να δημιουργηθεί ένα διάλειμμα από τη νοητική πίεση της καθημερινότητας.
Όταν οι άνθρωποι και οι πόλεις ενσωματώσουν τη φύση στην καθημερινή ζωή, μπορεί να ξεκινήσει μια «Φυσική Επανάσταση», όπου η ψυχική υγεία και η γνωστική λειτουργία γίνονται αποτέλεσμα της καθημερινής σύνδεσης με τον φυσικό κόσμο.
