Η υιοθέτηση της τεχνητής νοημοσύνης φέρνει αδιαμφισβήτητα πλεονεκτήματα, όμως η χρήση της ενδέχεται να έχει και γνωστικό κόστος. Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, η καθημερινή αλληλεπίδραση με τα εργαλεία αυτά μπορεί να προκαλεί αλλαγές στον τρόπο που σκεφτόμαστε, επηρεάζοντας την κριτική μας ικανότητα και την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων.
Η ανθρώπινη σκέψη, όπως και οι μύες, χρειάζεται άσκηση. Η εξάσκηση της κριτικής σκέψης και η εμβάθυνση στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων ενισχύουν τη γνωστική μας ικανότητα και την υγεία του εγκεφάλου. Όμως η υπερβολική εξάρτηση από την τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να προκαλέσει «γνωστική αδρανοποίηση», καθώς μεγάλο μέρος της διαδικασίας σκέψης παρακάμπτεται.
Η «παράκαμψη της σκέψης»
Αυτό που οι ειδικοί ονομάζουν «γνωστική παράκαμψη» δεν γίνεται συνήθως συνειδητά. Η ευκολία και η ταχύτητα που προσφέρουν τα εργαλεία ΤΝ κάνουν τη διαδικασία ελκυστική. Με το να αναθέτουμε στην τεχνητή νοημοσύνη την παραγωγή κειμένων, την ανάλυση άρθρων ή τη διαχείριση καθημερινών εργασιών, μειώνουμε τις ευκαιρίες για ανεξάρτητη σκέψη, με αποτέλεσμα να περιορίζεται η νευροπλαστικότητα του εγκεφάλου και η δυνατότητα ανάπτυξης νέων νευρωνικών συνδέσεων.
Τι δείχνουν οι μελέτες
Πρόσφατες έρευνες από το Ηνωμένο Βασίλειο, την Τουρκία και συνεργασίες μεταξύ εταιρειών και πανεπιστημίων καταδεικνύουν τις επιπτώσεις της ΤΝ. Η υπερβολική χρήση των εργαλείων αυτών συνδέεται με μείωση της κριτικής ικανότητας, ενώ η εξάρτηση από την ΤΝ ως υποκατάστατο της σκέψης μπορεί να οδηγήσει σε χειρότερες επιδόσεις όταν το εργαλείο αφαιρεθεί. Εργαζόμενοι που χρησιμοποιούν ΤΝ για εργασίες διαπίστωσαν ότι συχνά κάνουν λάθη, δείχνοντας την επικινδυνότητα της υπερβολικής εμπιστοσύνης σε μια μη τέλεια τεχνολογία.
Η δύναμη της ψευδούς βεβαιότητας
Η ΤΝ εμφανίζεται με βεβαιότητα και αυθεντία, κάτι που ενισχύει την ψευδή αίσθηση γνώσης. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι επιρρεπής σε επιβεβαίωση, ψευδή αίσθηση αλήθειας και τυφλή εμπιστοσύνη σε αυθεντίες, χαρακτηριστικά που εκμεταλλεύεται η τεχνητή νοημοσύνη. Το αποτέλεσμα είναι η ενίσχυση της εξάρτησης και η σταδιακή αποδυνάμωση της κριτικής σκέψης.
Σημασία για την κοινωνία
Η έλλειψη κριτικής σκέψης δεν είναι μόνο προσωπικό ζήτημα. Επηρεάζει την κοινωνία συνολικά, τη δημοκρατία, την καινοτομία, την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και την κοινωνική συνοχή. Από τη θρησκευτική και πολιτική ριζοσπαστικοποίηση μέχρι την εγκληματικότητα και την εξάρτηση από κοινωνικά συστήματα, η μείωση της κριτικής ικανότητας έχει ευρύτατες επιπτώσεις. Η πρόκληση της ΤΝ είναι να βρούμε ισορροπία ανάμεσα στην αποδοτικότητα και την καλλιέργεια της ανθρώπινης σκέψης, ώστε η τεχνολογία να μας ενισχύει και όχι να μας υποκαθιστά.
