Μετά από μια δεκαπενταετία αναταράξεων, δημοσιονομικών εκτροχών και διαδοχικών κρίσεων που στιγμάτισαν την ελληνική οικονομία, η Ελλάδα ανεβαίνει ακόμη ένα σκαλοπάτι στην κλίμακα αξιολόγησης από τον οίκο Fitch. Με τη νέα αναβάθμιση στην κατηγορία ΒΒΒ, η χώρα απομακρύνεται για πρώτη φορά ουσιαστικά από το «κατώφλι» της επενδυτικής βαθμίδας και μπαίνει βαθύτερα σε έναν «όροφο» που θεωρείται ασφαλέστερος για τους μεγάλους επενδυτές.
Η εξέλιξη αυτή σηματοδοτεί κάτι περισσότερο από μια τεχνική αναβάθμιση: είναι μια επιβεβαίωση σταθερότητας. Όχι γιατί τώρα δημιουργούνται οι βάσεις, αλλά γιατί –για πρώτη φορά μετά από χρόνια– η αγορά «βλέπει» συνέπεια σε όσα η χώρα υποσχέθηκε.
Δύο χρόνια αναμονής, ένα μήνυμα σταθερότητας
Ο Fitch ήταν ο πρώτος οίκος που τόλμησε να επαναφέρει την Ελλάδα στην επενδυτική βαθμίδα το 2023. Έκτοτε, όμως, δεν βιάστηκε. Άφησε ολόκληρο το 2024 να περάσει, περιμένοντας να δει αν η χώρα θα παγιώσει τις επιδόσεις της ή αν θα διολισθήσει ξανά.
Με τη προχθεσινή αναβάθμιση, ο οίκος δείχνει ότι η Ελλάδα ανεβαίνει όντως σταθερά. Η συνεχιζόμενη μείωση του χρέους, η δημοσιονομική απόδοση και η ανθεκτικότητα της ανάπτυξης αξιολογούνται θετικά. Ωστόσο, αυτή η εικόνα αφορά πρωτίστως τις αγορές. Το ερώτημα είναι: αφορά και τους πολίτες;
Το «διαβατήριο» για τα μεγάλα funds – και οι ευκαιρίες που ανοίγονται
Κάθε σκαλί πάνω από το όριο της επενδυτικής βαθμίδας λειτουργεί ως εισιτήριο για αυστηρούς θεσμικούς επενδυτές — συνταξιοδοτικά ταμεία, ασφαλιστικούς οργανισμούς και μεγάλα διεθνή χαρτοφυλάκια. Αυτή δεν είναι απλώς «μεγαλύτερη ζήτηση», αλλά ποιοτικότερη ζήτηση.
Ο λόγος είναι απλός: αυτά τα κεφάλαια δεν μπαίνουν και βγαίνουν από μια χώρα ανάλογα με το κλίμα της ημέρας. Μένουν. Και αυτό προσφέρει σταθερότητα, μειωμένο κόστος δανεισμού και πιο προβλέψιμο οικονομικό περιβάλλον.
Με απλά λόγια: η Ελλάδα δανείζεται πιο φθηνά, το κράτος ξοδεύει λιγότερα για τόκους, οι επιχειρήσεις βρίσκουν κεφάλαια πιο εύκολα, οι επενδύσεις γίνονται πιο ελκυστικές.
Όμως αυτή η αλυσίδα, όσο ισχυρή κι αν είναι σε μακροοικονομικό επίπεδο, δεν μεταφράζεται αυτόματα σε ανακούφιση για τον μέσο πολίτη.
Η αντίθεση που προβληματίζει: αναβαθμίσεις στην οικονομία – πίεση στα νοικοκυριά
Η κυβέρνηση μιλά για ισχυρή πρόοδο, η αντιπολίτευση για θριαμβολογίες χωρίς κοινωνικό αντίκρισμα. Η αλήθεια, όπως συχνά συμβαίνει, βρίσκεται κάπου στη μέση.
Από τη μία, είναι αναμφισβήτητο ότι:
– οι μισθοί αυξήθηκαν την τελευταία πενταετία,
– ο κατώτατος έχει ενισχυθεί σημαντικά,
– η απασχόληση κινείται ανοδικά.
Από την άλλη, ο πληθωρισμός της τελευταίας τετραετίας –αθροιστικά περίπου 20%– έχει «καταπιεί» μέρος αυτής της βελτίωσης, ενώ το κόστος ζωής και ειδικά το κόστος κατοικίας ασκεί ασφυκτική πίεση σε χιλιάδες νοικοκυριά.
Αυτή είναι και η μεγάλη πρόκληση: πώς μια χώρα που αναβαθμίζεται σταδιακά από τους οίκους αξιολόγησης μπορεί να αισθανθεί «αναβαθμισμένη» και στην καθημερινότητα των πολιτών της;
Οι μόνιμες αδυναμίες που δεν πρέπει να ξεχαστούν
Παρά το θετικό momentum, η Fitch επισημαίνει και κρίσιμες αδυναμίες:
– Υψηλό δημόσιο χρέος, αν και μειούμενο.
– Μεγάλο έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών – η χώρα καταναλώνει και επενδύει περισσότερο από όσο παράγει.
– Ισχυρή εξάρτηση τραπεζών–κράτους λόγω των αναβαλλόμενων φορολογικών απαιτήσεων.
– Χαμηλή εγχώρια αποταμίευση σε σχέση με την υπόλοιπη ΕΕ.
Αυτές οι παθογένειες δεν «εξαφανίζονται» με μια αναβάθμιση. Είναι η υπενθύμιση ότι η σταθερότητα χτίζεται αργά, αλλά μπορεί να χαθεί γρήγορα.
Τι σημαίνει τελικά η αναβάθμιση για τον μέσο πολίτη;
Ενώ το κράτος και οι επιχειρήσεις ωφελούνται ήδη, οι πολίτες εύλογα ρωτούν:
«Και εμείς τι κερδίζουμε;»
Η απάντηση είναι σύνθετη:
Κερδίζουμε:
– μεγαλύτερη σταθερότητα στην οικονομία,
– περισσότερες επενδύσεις,
– σταδιακή αύξηση της απασχόλησης,
– προϋποθέσεις για πιο γενναίες μειώσεις φόρων στο μέλλον,
– μικρότερο ρίσκο για την χώρα σε ενδεχόμενες διεθνείς κρίσεις.
Δεν κερδίζουμε ακόμη:
– άμεση μείωση τιμών,
– ανακούφιση στο κόστος στέγασης,
– βελτίωση πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος με γρήγορο ρυθμό.
Αυτά απαιτούν πολιτικές που ξεπερνούν το επίπεδο των οίκων αξιολόγησης και αγγίζουν την κοινωνική πολιτική, τη στεγαστική στρατηγική και τον ανταγωνισμό στην αγορά.
Αναβάθμιση με αξία, αλλά και με υποχρεώσεις
Η αναβάθμιση της Fitch είναι σημαντική, ωστόσο, για να έχει ουσιαστικό αντίκτυπο στον πολίτη, η χώρα πρέπει:
– να διευρύνει τη μεσαία τάξη,
– να περιορίσει το κόστος ζωής,
– να αντιμετωπίσει το χρόνιο πρόβλημα της παραγωγικότητας και των χαμηλών μισθών,
– να στηρίξει τη νέα γενιά που πιέζεται περισσότερο από όλους.
Οι οίκοι αξιολόγησης βλέπουν αριθμούς. Οι πολίτες ζουν την πραγματικότητα. Το στοίχημα της ελληνικής οικονομίας είναι να συμφιλιώσει αυτά τα δύο.
