Η κατάρρευση μιας συμμαχίας: Το τέλος της Net-Zero Banking Alliance
Μια από τις πιο φιλόδοξες πρωτοβουλίες στον χώρο της χρηματοδότησης για το κλίμα, η Net-Zero Banking Alliance (NZBA), έβαλε αιφνιδιαστικά τέλος στη λειτουργία της ύστερα από ψηφοφορία των μελών της. Η συμμαχία, που ξεκίνησε το 2021 με την υποστήριξη του ΟΗΕ και τη φιλοδοξία να ευθυγραμμίσει τον τραπεζικό κλάδο με τους στόχους μηδενικών εκπομπών άνθρακα έως το 2050, δεν άντεξε στις πολιτικές αντιστάσεις και στην αποχώρηση μεγάλων παικτών της αγοράς.
Στο απόγειό της, η NZBA συγκέντρωνε σχεδόν 150 τράπεζες, αντιπροσωπεύοντας πάνω από το 40% των παγκόσμιων τραπεζικών περιουσιακών στοιχείων. Τα τελευταία δύο χρόνια όμως, γεωπολιτικές ανακατατάξεις, αβεβαιότητα στο ρυθμιστικό πλαίσιο και ανησυχίες για την ενεργειακή ασφάλεια άρχισαν να διαβρώνουν τη δέσμευση των μελών.
Πολιτικές πιέσεις και αποχωρήσεις
Η κρίση κορυφώθηκε με την αλλαγή πολιτικής ηγεσίας στις ΗΠΑ και τη στροφή υπέρ της ενίσχυσης του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Τράπεζες-κολοσσοί όπως η JPMorgan Chase, η Bank of America και η Goldman Sachs αποχώρησαν επικαλούμενες νομικούς και πολιτικούς κινδύνους. Σύντομα ακολούθησαν καναδικά και ιαπωνικά ιδρύματα, ενώ το καλοκαίρι ανακοίνωσε την αποχώρησή της και η Barclays.
Με τις περισσότερες μεγάλες τράπεζες εκτός, η NZBA έχασε κρίσιμη δυναμική. Εσωτερικά έγγραφα έδειχναν ήδη την αποδυνάμωση: δεσμευτικές κατευθύνσεις μετατράπηκαν σε απλές οδηγίες, γεγονός που προκάλεσε ανησυχία σε ΜΚΟ και επενδυτές για την αξιοπιστία του εγχειρήματος.
Από συμμαχία σε πλαίσιο αναφοράς
Η τελική ανακοίνωση ήρθε με την πλήρη διάλυση της συμμαχίας και τη μετατροπή της σε κόμβο παροχής πληροφοριών. Οι οδηγίες για τον καθορισμό κλιματικών στόχων θα παραμείνουν διαθέσιμες στο κοινό, χωρίς όμως παρακολούθηση ή επιβολή κυρώσεων. Ουσιαστικά, η συλλογική δέσμευση έδωσε τη θέση της σε ένα προαιρετικό εργαλείο αναφοράς.
Για τους ειδικούς στη βιώσιμη χρηματοδότηση, αυτό σημαίνει ότι η πίεση για ευθυγράμμιση με τη Συμφωνία των Παρισίων μεταφέρεται πλέον στους επενδυτές, τους ρυθμιστικούς φορείς και την κοινωνία των πολιτών.
Αντιδράσεις της κοινωνίας των πολιτών
Οργανώσεις υπεράσπισης του περιβάλλοντος εξέφρασαν έντονη απογοήτευση. Κάλεσαν τις τράπεζες να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων και να αξιοποιήσουν την επιρροή τους για να επιβάλουν κριτήρια κλιματικής υπευθυνότητας, ακόμη και εκτός συμμαχίας.
Η διάλυση της NZBA επιβεβαιώνει, σύμφωνα με τους αναλυτές, μια ευρύτερη αδυναμία: οι εθελοντικές πρωτοβουλίες δύσκολα αντέχουν όταν συγκρούονται με βραχυπρόθεσμα οικονομικά συμφέροντα και πολιτικές αναταράξεις.
Οι συνέπειες για τη χρηματοδότηση του κλίματος
Το κενό που αφήνει η NZBA εγείρει ερωτήματα και για τη μεγαλύτερη συμμαχία GFANZ (Glasgow Financial Alliance for Net Zero), στην οποία ανήκαν τράπεζες, ασφαλιστές και διαχειριστές κεφαλαίων. Η απουσία του τραπεζικού σκέλους μειώνει το συλλογικό momentum, αν και άλλοι κλάδοι παραμένουν ενεργοί.
Στο νέο τοπίο, οι ρυθμιστικοί μηχανισμοί αποκτούν πρωταγωνιστικό ρόλο. Στην Ευρώπη, η Οδηγία CSRD για τη βιώσιμη λογοδοσία, οι νόμοι κλιματικής διαφάνειας στην Καλιφόρνια και τα αναδυόμενα πλαίσια στην Ασία θα καθορίσουν την πορεία. Η εικόνα ωστόσο δείχνει κατακερματισμένη: οι ευρωπαϊκές τράπεζες παραμένουν δεσμευμένες σε αυστηρές απαιτήσεις, ενώ οι αμερικανικές φαίνεται να απομακρύνονται από τις πολυμερείς δεσμεύσεις.
Ένα κατακερματισμένο μέλλον
Η διάλυση της NZBA αναδεικνύει την ευθραυστότητα των εθελοντικών σχημάτων χωρίς δεσμευτικά διεθνή πρότυπα. Από εδώ και πέρα, η κατεύθυνση των κεφαλαίων θα εξαρτηθεί λιγότερο από τις συλλογικές υποσχέσεις και περισσότερο από τους νόμους, τις αγορές και την πολιτική βούληση.
Όπως παραδέχτηκε σύμβουλος πολιτικής στις Βρυξέλλες, «δεν είναι το τέλος της σχέσης των τραπεζών με το net-zero· είναι το τέλος των συλλογικών υποσχέσεων. Από εδώ και πέρα, οι ρυθμιστές, οι μέτοχοι και οι πελάτες θα κρίνουν αν οι τράπεζες κινούν τα κεφάλαια προς την κατεύθυνση του 1,5°C».
Η αρχιτεκτονική παραμένει, αλλά χωρίς μηχανισμό επιβολής. Το μέλλον θα δείξει αν οι τράπεζες θα συνεχίσουν να ακολουθούν τον δρόμο προς το net-zero ή αν η βιώσιμη χρηματοδότηση θα χρειαστεί νέα εργαλεία για να κρατηθεί ζωντανή.
