Η έμφυλη και ενδοοικογενειακή βία εξακολουθούν να είναι συχνό φαινόμενο στην Ευρώπη, πλήττοντας ιδιαίτερα τις γυναίκες και τα κορίτσια, καθώς μία στις τρεις γυναίκες έχει πέσει θύμα σωματικής και/ή σεξουαλικής βίας από την ηλικία των δεκαπέντε ετών.
Οι περισσότερες χώρες της Ε.Ε. έχουν νόμους για την αντιμετώπιση της βίας εναντίον κάποιου λόγω φύλου ή σεξουαλικού προσανατολισμού, αλλά η έλλειψη κοινών κανόνων για την αντιμετώπιση του ζητήματος συνέβαλε στη διαιώνιση του προβλήματος. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επέμεινε σε νέα νομοθεσία της Ε.Ε. σχετικά.
Μολονότι τα θύματα της έμφυλης βίας είναι στην πλειονότητά τους γυναίκες και κορίτσια, υπάρχουν επίσης περιπτώσεις όπου τα θύματα είναι άνδρες και άτομα ΛΟΑΔΜ+. Οι επιπτώσεις του φαινομένου απαντώνται τόσο σε ατομικό επίπεδο, όσο και στο επίπεδο της οικογένειας, της κοινότητας και της οικονομίας.
Κανόνες της Ε.Ε. για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών
Τον Απρίλιο του 2024 το ευρωκοινοβούλιο ενέκρινε τους πρώτους κανόνες της Ε.Ε. για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών. Στόχος είναι η πρόληψη της έμφυλης βίας και η προστασία των θυμάτων, ιδιαίτερα των γυναικών και των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας. Η οδηγία ζητά ισχυρότερους νόμους κατά της βίας στον κυβερνοχώρο, καλύτερη βοήθεια για τα θύματα, μέτρα για την πρόληψη του βιασμού και μεγαλύτερη κατανόηση της σεξουαλικής συναίνεσης. Οι νέοι κανόνες απαγορεύουν επίσης τον ακρωτηριασμό των γυναικείων γεννητικών οργάνων και τον καταναγκαστικό γάμο και περιγράφουν ειδικές οδηγίες για αδικήματα που διαπράττονται στο διαδίκτυο. Η νομοθεσία θα περιλαμβάνει επίσης ένα μεγαλύτερο κατάλογο επιβαρυντικών περιστάσεων για αδικήματα που θα πρέπει να επιφέρουν αυστηρότερες ποινές, όπως εγκλήματα κατά δημοσίων προσώπων, δημοσιογράφων ή υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Οι κανόνες προβλέπουν ότι πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην ασφάλεια και στην ευημερία των θυμάτων, μεταξύ άλλων με την παροχή πρόσβασης σε προστατευμένα καταλύματα. Η υγειονομική περίθαλψη θα πρέπει να είναι προσβάσιμη, συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας. Οι νέοι κανόνες τίθενται σε ισχύ είκοσι ημέρες μετά τη δημοσίευσή τους στην επίσημη εφημερίδα της Ε.Ε. και τα κράτη-μέλη έχουν στη διάθεσή τους τρία χρόνια για να τους εφαρμόσουν.
Το δικαίωμα στην άμβλωση αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα
Σε ψήφισμα που εγκρίθηκε τον Απρίλιο του 2024, οι ευρωβουλευτές παροτρύνουν το συμβούλιο να προσθέσει τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγειονομική περίθαλψη και το δικαίωμα σε ασφαλή και νόμιμη άμβλωση, στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε., ένα αίτημα που έχουν διατυπώσει πολλές φορές.
Το κείμενο παροτρύνει τα κράτη-μέλη να αποποινικοποιήσουν πλήρως τις αμβλώσεις σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές του Π.Ο.Υ. για το 2022. Οι ευρωβουλευτές καλούν την επιτροπή να διασφαλίσει ότι οι οργανώσεις που εργάζονται κατά της ισότητας των φύλων και των δικαιωμάτων των γυναικών, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων αναπαραγωγής, δεν λαμβάνουν χρηματοδότηση από την Ε.Ε.
Βία μεταξύ συντρόφων
Το 22% των γυναικών εκτιμάται ότι έχει πέσει θύμα σωματικής και/ή σεξουαλικής βίας και το 43% έχει βιώσει ψυχολογική βία. Η πλειονότητα αυτών των περιστατικών δεν καταγγέλλεται.
Τον Οκτώβριο του 2021 το ευρωκοινοβούλιο ζήτησε τη λήψη άμεσων μέτρων για την προστασία των θυμάτων ενδοσυντροφικής βίας στο πλαίσιο διαμαχών για την επιμέλεια τέκνων. Επιπλέον, κατά την εξέταση υποθέσεων επιμέλειας, οι ακροάσεις θα πρέπει να διεξάγονται σε περιβάλλον φιλικό προς τα παιδιά από ειδικούς. Οι ευρωβουλευτές κάλεσαν επίσης τα κράτη-μέλη να βοηθήσουν τα θύματα να επιτύχουν οικονομική ανεξαρτησία, επιτρέποντας στις γυναίκες να εγκαταλείψουν καταχρηστικές και βίαιες σχέσεις.
Τον Απρίλιο του 2022 οι ευρωβουλευτές ζήτησαν από την επιτροπή να προτείνει δέσμη κοινών κατευθυντήριων γραμμών για την προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού στο πλαίσιο διαδικασιών αστικού, διοικητικού και οικογενειακού δικαίου. Σύμφωνα με το ψήφισμα, η ακρόαση του ανηλίκου πρέπει να διεξάγεται είτε από δικαστή είτε από εκπαιδευμένο εμπειρογνώμονα και δεν πρέπει να του ασκείται πίεση, μεταξύ άλλων και από τους γονείς. Το ευρωκοινοβούλιο κάλεσε επίσης τα κράτη-μέλη να εφαρμόσουν αποτελεσματικά τις δικαστικές αποφάσεις σε διασυνοριακές οικογενειακές διαφορές που αφορούν σε παιδιά, ιδίως σε υποθέσεις που αφορούν σε απαγωγές παιδιών από γονείς, λαμβάνοντας πάντα υπόψη το συμφέρον του παιδιού.
Σεξουαλική παρενόχληση και βία στον κυβερνοχώρο
Τον Δεκέμβριο του 2021 οι ευρωβουλευτές ζήτησαν έναν κοινό ορισμό για την έμφυλη βία στον κυβερνοχώρο σε επίπεδο ποινικού δικαίου, καθώς και εναρμονισμένες ελάχιστες και μέγιστες ποινές. Το αίτημα βασίζεται σε έκθεση του 2016 για τη διαδικτυακή παρενόχληση.
Ο ενδεικτικός κατάλογος των πράξεων που θα πρέπει να καλύπτει η νομοθεσία περιλαμβάνει την παρενόχληση στον κυβερνοχώρο, τη διαδικτυακή παρακολούθηση, τις παραβιάσεις της ιδιωτικής ζωής, την καταγραφή και ανταλλαγή εικόνων σεξουαλικής επίθεσης, τον εξ αποστάσεως έλεγχο ή την παρακολούθηση (συμπεριλαμβανομένων των εφαρμογών κατασκοπείας – “spy apps“), τις απειλές και εκκλήσεις για άσκηση βίας, τη σεξιστική ρητορική μίσους, την προτροπή σε αυτοτραυματισμό, την παράνομη πρόσβαση σε μηνύματα ή λογαριασμούς μέσων κοινωνικής δικτύωσης, την παράβαση των δικαστικών απαγορεύσεων επικοινωνίας και την εμπορία ανθρώπων.
Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης
Η ολοκλήρωση της προσχώρησης της Ε.Ε. στη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας, εξακολουθεί να αποτελεί πολιτική προτεραιότητα. Όλα τα κράτη-μέλη έχουν υπογράψει τη σύμβαση, ορισμένα όμως δεν την έχουν επικυρώσει ακόμα. Τον Ιανουάριο του 2021 το ευρωκοινοβούλιο χαιρέτισε την πρόθεση της επιτροπής να προτείνει μέτρα για την επίτευξη των στόχων της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης μέσα το 2021, αν τα εν λόγω κράτη-μέλη συνεχίσουν να παρεμποδίζουν την επικύρωσή της από την Ε.Ε.
Ακρωτηριασμός γυναικείων γεννητικών οργάνων
Το ευρωκοινοβούλιο έχει υιοθετήσει νόμους και ψηφίσματα για να βοηθήσει στην εξάλειψη του ακρωτηριασμού γυναικείων γεννητικών οργάνων παγκοσμίως. Αν και η συγκεκριμένη τακτική είναι παράνομη στην Ε.Ε. και τα κράτη-μέλη διώκουν τέτοιες πρακτικές, εκτιμάται ότι περίπου 600.000 γυναίκες που ζουν στην Ευρώπη έχουν υποβληθεί σε ακρωτηριασμό των γεννητικών τους οργάνων και άλλα 180.000 κορίτσια διατρέχουν υψηλό κίνδυνο.
Το 2019 “Οι αναστηλωτές” (The Restorers), μια ομάδα πέντε φοιτητών από την Κένυα, οι οποίοι έχουν αναπτύξει μια εφαρμογή βοηθώντας τα κορίτσια να αντιμετωπίσουν τον ακρωτηριασμό γυναικείων γεννητικών οργάνων, ήταν μεταξύ των φιναλίστ για το βραβείο «Ζαχάρωφ» για την ελευθερία της σκέψης του ευρωκοινοβουλίου.
Γυναίκες: τα κύρια θύματα
- Μία στις τρεις γυναίκες στην Ε.Ε. έχει πέσει θύμα σωματικής και/ή σεξουαλικής βίας από την ηλικία των δεκαπέντε ετών
- Πάνω από το ήμισυ των γυναικών έχει υποστεί σεξουαλική παρενόχληση
- Σχεδόν μία στις πέντε γυναίκες έχει υποστεί σωματική και/ή σεξουαλική βία από νυν ή τέως σύντροφο.
