Χθες γράφαμε ότι η Ευρώπη κινδυνεύει να χάσει εκείνο το πνεύμα που κάποτε την έκανε σύμβολο δημοκρατίας, συνεργασίας και προόδου∙ το πνεύμα που έδινε νόημα στη λέξη “Ένωση”.
Σήμερα, μια νέα πολιτική εξέλιξη στο Στρασβούργο δείχνει πως η κρίση αυτή δεν είναι απλώς φιλοσοφική ή θεσμική — είναι βαθιά υπαρξιακή.
Η οριακή απόρριψη από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο του λεγόμενου Omnibus I, ενός πακέτου που στόχευε να «απλοποιήσει» τους κανόνες για τη βιωσιμότητα και τη δέουσα επιμέλεια στις επιχειρήσεις, δεν είναι ένα τεχνικό επεισόδιο γραφειοκρατίας. Είναι καθρέφτης της σύγχυσης που επικρατεί στην Ευρώπη γύρω από το τι σημαίνει, τελικά, βιώσιμη ανάπτυξη.
Η Ευρώπη σε δίλημμα: Απλούστευση ή υποχώρηση;
Το Omnibus I, που κατατέθηκε τον Φεβρουάριο του 2025, παρουσιάστηκε από την Κομισιόν ως μέτρο ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας — μια προσπάθεια να μειωθεί η «διοικητική επιβάρυνση» των επιχειρήσεων. Όμως πίσω από την τεχνοκρατική γλώσσα, κρυβόταν μια σαφής πολιτική μετατόπιση: να περιοριστεί δραστικά ο αριθμός των εταιρειών που υποχρεούνται να αναφέρουν περιβαλλοντικά, κοινωνικά και διακυβερνητικά (ESG) δεδομένα και να αμβλυνθεί η ευθύνη τους για παραβιάσεις σε αλυσίδες εφοδιασμού.
Με λίγα λόγια, το Omnibus επιχειρούσε να χαλαρώσει τους κανόνες της εταιρικής διαφάνειας και υπευθυνότητας, στο όνομα της «ευελιξίας». Η αύξηση του ορίου υπαγωγής στη CSRD από 250 σε 1.000 εργαζόμενους, σε συνδυασμό με όριο εσόδων 450 εκατ. ευρώ, θα εξαιρούσε σχεδόν το 80% των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων από το πεδίο υποχρέωσης. Και για την CSDDD, η εστίαση μόνο στους άμεσους προμηθευτές θα μείωνε τη δυνατότητα εντοπισμού περιβαλλοντικών ή κοινωνικών παραβιάσεων στις μικρότερες αλυσίδες.
Ένα Κοινοβούλιο βαθιά διχασμένο
Το αποτέλεσμα —318 κατά, 309 υπέρ— αποτυπώνει με ακρίβεια την εσωτερική κρίση του ευρωπαϊκού πολιτικού κέντρου. Το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (EPP) είχε επιτύχει προσωρινό συμβιβασμό με τους Σοσιαλιστές (S&D) και τους Φιλελεύθερους (Renew Europe), όμως η μυστική ψηφοφορία αποκάλυψε ρήγματα. Οι Πράσινοι και η Αριστερά καταψήφισαν κατηγορηματικά, θεωρώντας ότι η πρόταση αποδυνάμωνε τον ευρωπαϊκό κορμό της βιωσιμότητας, ενώ η Ακροδεξιά και οι Ευρωσκεπτικιστές ψήφισαν επίσης αρνητικά — για τον ακριβώς αντίθετο λόγο: επειδή δεν «χαλάρωνε αρκετά» τους κανόνες.
Η πρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου, Ρομπέρτα Μετσόλα, το έθεσε ωμά: «Το αποτέλεσμα δείχνει ότι ο συμβιβασμός πήγε πολύ μακριά για κάποιους και όχι αρκετά για άλλους». Η δήλωση αυτή συνοψίζει το πρόβλημα: η Ευρώπη έχει πάψει να ξέρει πού θέλει να πάει.
Ανάμεσα στην αγορά και στο αξιακό της θεμέλιο
Η έννοια της “απλούστευσης” δεν είναι από μόνη της κακή. Όμως όταν μεταφράζεται σε λιγότερη λογοδοσία, λιγότερη διαφάνεια και λιγότερη ευθύνη, τότε η Ευρώπη αρχίζει να χάνει το ηθικό της έρεισμα. Η οικονομία μπορεί να χρειάζεται ευελιξία, αλλά η κοινωνία χρειάζεται συνέπεια — και η βιωσιμότητα δεν είναι πολυτέλεια, είναι προϋπόθεση.
Στον κόσμο της κλιματικής κρίσης, των ανισοτήτων και της αποσύνδεσης των πολιτών από τα θεσμικά κέντρα, μια τέτοια ψήφος δεν αφορά μόνο τους επιχειρηματικούς κανόνες. Είναι πολιτισμικό σύμπτωμα. Δείχνει πόσο εύκολα η Ευρώπη μπορεί να παραχωρήσει τις αξίες της στο όνομα της “ανταγωνιστικότητας”.
Επιχειρήσεις σε αναμονή — Πολίτες σε αμφιβολία
Μέχρι την επόμενη ψηφοφορία, στις 13 Νοεμβρίου 2025, οι διαπραγματεύσεις θα καθυστερήσουν. Οι επιχειρήσεις μένουν μετέωρες σχετικά με τις τελικές υποχρεώσεις τους για CSRD και CSDDD. Όμως το μεγαλύτερο ζήτημα δεν είναι η καθυστέρηση των διαδικασιών, αλλά η καθυστέρηση της συνείδησης.
Πόσο μπορεί μια Ένωση να μιλά για “πράσινη μετάβαση” όταν προσπαθεί να μικρύνει το πεδίο εφαρμογής της; Πόσο μπορεί να επικαλείται τη “δικαιοσύνη των αγορών” όταν υποχωρεί μπροστά στην πίεση των ίδιων των αγορών;
Το στοίχημα της συνέπειας
Η απόρριψη του Omnibus I δεν είναι ήττα ούτε νίκη. Είναι προειδοποίηση. Υπενθυμίζει ότι η Ευρώπη δεν μπορεί να προχωρήσει μόνο με τεχνοκρατικά μέτρα, χωρίς όραμα, χωρίς πίστη στις αρχές που τη συγκρότησαν. Η βιωσιμότητα δεν είναι “κόστος”. Είναι η νέα μορφή ευθύνης — απέναντι στην κοινωνία, στον πλανήτη και στις επόμενες γενιές.
Αν χθες γράφαμε ότι η Ευρώπη έχασε το πνεύμα της,
σήμερα βλέπουμε πώς —και γιατί— το χάνει στην πράξη.
Το ερώτημα είναι αν προλαβαίνει να το ξαναβρεί.
