Ζούμε σε έναν κόσμο που μας τραυματίζει πριν ακόμα καταλάβουμε τι σημαίνει να υπάρχουμε. Η κουλτούρα μας, η κοινωνική μας πραγματικότητα, ακόμα και η καθημερινότητα μας συχνά κινούνται αντίθετα με τις ίδιες τις ανθρώπινες ανάγκες, με αποτέλεσμα όλοι να φέρουμε ένα βαθύτερο τραύμα, μικρό ή μεγάλο. Από τη στιγμή που γεννιόμαστε, η φύση μας προίκισε με δύο θεμελιώδεις ανάγκες: την ανάγκη της σύνδεσης και την ανάγκη της αυθεντικότητας. Η πρώτη μάς προσφέρει ασφάλεια και επιβίωση, η δεύτερη μας επιτρέπει να αναπτύξουμε την ατομικότητα και την αυτονομία μας. Όταν η ισορροπία ανάμεσα σε αυτές τις δύο ανάγκες διαταράσσεται, γεννιέται το τραύμα.
Οι γονείς μας, με όλη την αγάπη που μπορεί να έχουν, συχνά δεν μπορούν να εξισορροπήσουν αυτές τις ανάγκες. Λόγω δικών τους τραυματικών εμπειριών, κοινωνικών πιέσεων ή απλώς ανθρώπινων περιορισμών, επιβάλλουν όρους για να μας προσφέρουν σύνδεση. Μας διδάσκουν να καταπιέζουμε συναισθήματα, να θυσιάζουμε την αυθεντικότητά μας, να γινόμαστε αυτό που η οικογένεια ή η κοινωνία θεωρεί αποδεκτό. Ένα παιδί που δεν επιτρέπεται να κλάψει ή να εκφράσει θυμό, μαθαίνει νωρίς ότι η έκφραση των συναισθημάτων οδηγεί σε τιμωρία ή απομάκρυνση. Η αλήθεια είναι ότι το παιδί έτσι μαθαίνει να επιβιώνει, αλλά αυτό που λειτουργεί ως σωσίβιο στην παιδική ηλικία γίνεται εμπόδιο στην ενήλικη ζωή. Το τραύμα είναι σχεσιακή υπόθεση, γιατί η αδυναμία σύνδεσης με τον γονιό δημιουργεί αλυσιδωτές επιπτώσεις: στις ερωτικές σχέσεις, στις επαγγελματικές σχέσεις, στη σχέση με τον ίδιο μας τον εαυτό.
Όταν μεγαλώνουμε, προσπαθούμε να θεραπευτούμε μέσα από τις σχέσεις μας με τους άλλους, συχνά με στρεβλό τρόπο. Αναζητούμε στον σύντροφο ή στον θεραπευτή μια επουλωτική παρουσία, αλλά η ουσία της θεραπείας βρίσκεται αλλού: στην επανασύνδεση με τον εαυτό μας. Η ενήλικη στάση απέναντι στους γονείς δεν είναι καταγγελία ή ενοχοποίηση, αλλά αναγνώριση. Ευχαριστούμε για ό,τι μας προσφέρθηκε και συμπληρώνουμε εμείς οι ίδιοι ό,τι έλειψε. Αυτή η ενήλικη στάση επιτρέπει να αποκατασταθεί η αυθεντικότητα και η επαφή με τα συναισθήματά μας.
Το παιδικό τραύμα δεν εμφανίζεται πάντα με εμφανή μορφή. Ακόμα και παιδιά που μεγαλώνουν σε φροντιστικό ή υπερπροστατευτικό περιβάλλον τραυματίζονται, καθώς η ανάγκη για αυτονομία και έκφραση παραβιάζεται. Το αποτέλεσμα είναι η ανάπτυξη μηχανισμών επιβίωσης που μεταφέρονται σε κάθε σχέση της ζωής μας: η δυσπιστία, ο έλεγχος, η ανάγκη επιβεβαίωσης, οι αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές. Η παιδική εμπειρία αφήνει μονοπάτια στον εγκέφαλο, σχεδόν αντανακλαστικά, που καθοδηγούν τις ενήλικες επιλογές μας. Η θεραπεία απαιτεί να δημιουργήσουμε νέα μονοπάτια, αξιοποιώντας τη νευροπλαστικότητα, ώστε να απελευθερωθούμε από επαναλαμβανόμενα μοτίβα πόνου.
Το τραύμα όμως δεν είναι μόνο ατομικό. Υπάρχει και το συλλογικό τραύμα, που προκύπτει από ιστορικά γεγονότα, πολέμους, κοινωνικές καταπιέσεις. Εθνικές και κοινωνικές τραγωδίες δημιουργούν πόνο που επηρεάζει ακόμα και γενιές, προκαλώντας αίσθημα κενού, μοιρολατρία ή αναπόληση απωλειών. Αν το συλλογικό τραύμα δεν επεξεργαστεί, χάνεται το νόημα της ζωής, δημιουργούνται αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές και κοινωνική αποσύνδεση. Για να θεραπευθεί, χρειάζεται νέα αφήγηση: όχι απλή ανάμνηση, αλλά νοηματοδότηση της εμπειρίας και δημιουργία ασφαλούς, ενεργού συλλογικότητας.
Τέλος, ζούμε σε κοινωνικό σύστημα που οργανωμένα μας τραυματίζει και στη συνέχεια μας προσφέρει «παυσίπονα»: από τις εξαρτήσεις στα ναρκωτικά, την εργασία, το διαδίκτυο, μέχρι την ψευδή αυτοϊκανοποίηση της τοξικής θετικότητας και του ακραίου “αγάπα τον εαυτό σου” που μεταφράζεται αρκετές φορές ως “κοίτα μόνο τα … οπίσθιά σου”. Ο πόνος, όμως, δεν είναι εχθρός, είναι υπαρξιακό πιστοποιητικό ζωής. Η διαχείρισή του με υγιείς τρόπους και η αναζήτηση σύνδεσης με τους άλλους, όχι αποσύνδεσης, είναι η πραγματική θεραπεία, προσωπική και συλλογική.
Σε κάθε σχέση που χτίζουμε, σε κάθε σύνδεση που επιδιώκουμε, διακυβεύεται όχι μόνο η προσωπική μας ισορροπία, αλλά και η κοινωνική μας ύπαρξη. Η αγάπη και η σύνδεση δεν είναι πολυτέλεια, είναι πολιτική και επαναστατική πράξη. Μέσα από αυτήν, μπορούμε να επουλώσουμε τραύματα, να δημιουργήσουμε νέες αφηγήσεις και να ζήσουμε με αυθεντικότητα, ασφάλεια και αλήθεια.
