Σε κάθε συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης, αναδύεται αναπόφευκτα ένα ερώτημα: πού χάθηκε το πνεύμα που κάποτε την έκανε σύμβολο δημοκρατίας, συνεργασίας και προόδου;
Η Ευρωπαϊκή Ένωση χτίστηκε πάνω σε αξίες ειρήνης, ισονομίας και συλλογικής ευημερίας. Όμως, το θεσμικό οικοδόμημα που τη στήριξε δείχνει πλέον κουρασμένο, εγκλωβισμένο σε κανόνες που συχνά αγνοούν την κοινωνική πραγματικότητα. Οι αποφάσεις λαμβάνονται μακριά από τους πολίτες, η συμμετοχή υποχωρεί, και η εμπιστοσύνη διαβρώνεται – εκεί όπου κάποτε υπήρχε έμπνευση και κοινό όραμα.
Θεσμοί που δεν ακολουθούν την εποχή
Η Ευρώπη καλείται να αντιμετωπίσει ταυτόχρονα την κλιματική κρίση, την τεχνολογική επανάσταση, την κοινωνική ανισότητα και έναν νέο γεωπολιτικό ανταγωνισμό ανάμεσα σε Δύση και Ανατολή. Κι όμως, οι θεσμοί της παραμένουν συχνά βραδυκίνητοι, προσκολλημένοι σε ένα παρελθόν δημοσιονομικής αυστηρότητας που δύσκολα συνυπάρχει με το μέλλον της κοινωνικής συνοχής. Η «πράσινη μετάβαση» απαιτεί επενδύσεις, ενεργειακή δικαιοσύνη και δίκαιη προσαρμογή, η ψηφιακή μετάβαση χρειάζεται εκπαίδευση, καινοτομία και προστασία των εργασιακών δικαιωμάτων. Όμως, όταν οι πολιτικές αυτές μένουν στα χαρτιά ή εφαρμόζονται άνισα, η Ευρώπη κινδυνεύει να χάσει όχι μόνο την ανταγωνιστικότητά της, αλλά και την ψυχή της.
Η κοινωνία στο επίκεντρο
Η επανεκκίνηση δεν μπορεί να έρθει μόνο από τα συμβούλια και τις συνθήκες. Χρειάζεται μια νέα κοινωνική συμφωνία, όπου η Ευρώπη θα επανασυνδεθεί με τον πολίτη – όχι ως αφηρημένο ιδεώδες, αλλά ως ζωντανή εμπειρία. Η δημοκρατία της πρέπει να γίνει συμμετοχική, οι αποφάσεις της διαφανείς, και οι πολιτικές της να υπηρετούν όχι απλώς την οικονομική σταθερότητα, αλλά την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Η ισορροπία ανάμεσα στους κανόνες και την κοινωνική επένδυση είναι το μεγάλο ζητούμενο: χωρίς ευελιξία, χωρίς όραμα και χωρίς δίκαιη κατανομή των ωφελειών, η Ένωση θα συνεχίσει να φαίνεται «μακρινή» – ακόμη και στους ίδιους της τους πολίτες.
Το στοίχημα της αναγέννησης
Η Ευρώπη βρίσκεται στο σταυροδρόμι μιας εποχής που μετασχηματίζεται με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Αν θέλει να επιβιώσει ως παγκόσμιος πόλος σταθερότητας και αξιών, οφείλει να επανεφεύρει το αφήγημά της: να επενδύσει στην κοινωνική δικαιοσύνη, να δώσει ουσία στην πράσινη και τεχνολογική μετάβαση, και να επαναφέρει την εμπιστοσύνη των ανθρώπων της.
Γιατί, τελικά, χωρίς πίστη στο κοινό μέλλον, καμία Ένωση δεν μπορεί να σταθεί όρθια. Η Ευρώπη καλείται να ξαναβρεί το πνεύμα της — όχι ως νοσταλγία, αλλά ως νέα υπόσχεση.
